Gotovo 70 godina skrivena od očiju javnosti, bogata zbirka ukrasnih i uporabnih predmeta, pokušava se vratiti svojoj kući, u Manastir Gomirje, najzapadniji srpski pravoslavni manastir na europskom tlu. Njezini eksponati potječu od carske Rusije, preko habsburškog Beča, do mletačke Venecije i Genove. Igumani manastira Gomirje sakupljali su je i čuvali kroz vjekove u kojima su se redovito izmjenjivali periodi rata i mira. Posljednji put je spašena neposredno prije početka Drugog svjetskog rata, kada je sklonjena na sigurno, u depoe Muzeja za umjetnost i obrt u Zagrebu, i od tada čeka da se stvore uvjeti kako bi se vratila u Manastir i zasjala u punom sjaju pred očima vjernika i zainteresirane javnosti.
Osnivači manastira, monasi iz manastira Krka, donijeli su sa sobom bogoslužbene stvari, kao što su knjige, utvari, odežde, krstove. Ovi predmeti čine osnovu manastirske riznice i biblioteke, a od tada su manastirska riznica i biblioteka vjekovima bogaćene. Darove manastiru davali su episkopi, monasi i bogati trgovci. Oni su plaćali izradu pojedinih umjetnički izrađenih predmeta, a najviše poklona u knjigama, odeždama, ikonama i sakralnim predmetima od metala, donio je iz Rusije iguman gomirski Teofil Aleksić. Mnogo predmeta i knjiga darovala je i ruska carica Jelisaveta Petrovna, tako da najveći broj sačuvanih predmeta potiče iz 18. vijeka. Ovi radovi nastali su kod domaćih majstora, ali i u Rusiji, Beču, Veneciji, Genovi. Riječ je o drvorezbarskim i zlatarskim radovima ukrašavanim dragim i poludragim kamenjem, ali i izuzetnim vezom kada su odežde u pitanju. U manastiru se prije Drugog svjetskog rata čuvalo i nekoliko ikona, slika na platnu, ali i portreta gornjokarlovačkih episkopa, igumana i generala.
-
Diskos i zvijezdica 1761. g. - Poklon teofila Aleksića manastiru u Gomirju
-
Panagijar 1646. g. Foto: Ana Kašćelan
-
Ostroška biblija - Štampana u Rusiji 1581. g.
-
Kruna okov ikone 1715. g. - Foto: Ana Kašćelan
-
Krst 1705. g. - Foto: Ana Kašćelan
U Gomirju se čuvalo nekoliko rukopisnih knjiga nastalih u 16. vijeku, a svakako i onih iz 17, 18 i 19. vijeka, jer su usprkos pojavi štampe crkvena i vojna krajiška vlast mnogo polagale na lijepo pisanje, odnosno kaligrafiju. U manastiru se čuvao i veliki broj knjiga štampanih u starim srpskim štamparijama poput onih Božidara Vukovića, Vincenca Vukovića, Jerolima Zagurovića i Krajkova, ali veliki broj je i ruskih crkvenih i svjetovnih knjiga datiranih od početka 16. vijeka pa na dalje.
Početkom Drugog svjetskog rata veći dio predmeta primjenjene umjetnosti iz riznice i biblioteke spašen je prenošenjem u Zagreb, a Eparhiji je vraćen zajedno sa ostalim predmetima iz drugih hramova i danas su smješteni u privremenom depou. Sadašnja manastirska biblioteka broji oko 2850 naslova, a u manastiru se čuva i 30 starih knjiga, od kojih je potrebno izdvojiti jedan Trebnik iz ličkog sela Mekinjara, pisan u 15. vijeku.
Arhivska građa koja se odnosi na manastir Gomirje ili mu je pripadala sačuvana je u više državnih institucija na prostoru bivše Jugoslavije, a u samom manastiru sačuvano je veoma malo.
Postoji predanje, da su krčki monasi sa sobom donijeli jedan zapečaćeni jastučić u kojem se čuvaju čestice spaljenih moštiju svetog Save sa još nekim česticama svetiteljskih moštiju, a taj jastučić se i danas nalazi u kivotu na časnoj trpezi manastirske crkve. Osim ovih u manastiru se čuvaju i čestice moštiju svetog Teodora Tirona, kao i dio lubanje svetog Stefana Piperskog.
Sve to, pa i mnogo više, čeka da bude otkriveno kada se za to steknu uvjeti u prostorima manastirskog konaka.
-
Krst 1705. g. - Foto: Ana Kašćelan
-
Kruna okov ikone 1715. g. - Foto: Ana Kašćelan
-
Panagijar 1646. g. Foto: Ana Kašćelan
-
Ostroška biblija - Štampana u Rusiji 1581. g.
-
Diskos i zvijezdica 1761. g. - Poklon teofila Aleksića manastiru u Gomirju
Krajem 2019.g., udruga „Gomirje u srcu 1599“ izložbom na riječkom Korzu predstavila je ovu riznicu javnosti, te na taj način učinila jedan od prvih koraka prema krajnjem cilju, povratku manastirske riznice svojoj kući u Manastir Gomirje. Ovdje donosimo nekoliko fotografija eksponata koji se trenutno čuvaju u privremenom depou.
